کاردرمانی جسمی
کار درمانی چیست؟
کاردرمانی یا آکیوپیشنال تراپی (occupational therapy) یا ارگوتراپی (به زبان فرانسوی) یکی از شاخه های توانبخشی می باشد. که به عنوان یک رشته کل نگر تمامی ابعاد روحی، روانی و جسمی یک بیماری و تاثیرات جانبی مختلفی که بر روی عملکرد فردی و اجتماعی بیمار می گذارد را در نظر می گیرد. با ارائه تکنیک های درمانی مناسب، ضمن توجه به علائق مراجع به درمان اختلالات در حیطه های جسمانی و روانی در مقاطع سنی مختلف می پردازد. فرد را از وابستگی خارج کرده و به سوی انجام فعالیت های مستقل روزانه یاری می دهد.پس در درمان های ارائه شده توسط کاردرمانگر، به استقلال رساندن مراجع یکی از اهداف نهایی درمان است..
به عنوان مثال فردی که دچار سکته مغزی می شود با توجه به سطح ضایعه ای که در مغز اتفاق می افتد برخی مهارت های حرکتی و کلامی اش را از دست می دهد. این اختلالات باعث می شود فرد در انجام فعالیت های روزانه اش و همچنین در زمینه شغلی که دارد و ارتباطات روزمره خانوادگی و اجتماعی دچارمحدودیت و وابستگی شود. مجموعه این عوامل می تواند باعث بروز مشکلاتی دیگر از جمله از دست دادن اعتماد به نفس و افسردگی در فرد شود.
کار درمانگر کیست؟
متخصصان کاردرمانی با تسلط بر علوم مختلف از جمله فیزیولوژی، آناتومی و روانشناسی یک برنامه جامع درمانی و درصورت لزوم رویکرد های جبرانی و تطابقی به مراجعه کنندگان ارائه می دهند که تمامی حیطه های زندگی فرد را در نظر می گیرد.
به عنوان مثال کاردرمانگر تمریناتی که برای بهبود مهارت های حرکتی در نظر گرفته است را در قالب یک فعالیت معنی دار در می آورد و از مراجع میخواهد به جای تکرار یه سری الگوهای حرکتی که برایش بی معنی است یک فعالیت هدفمند و معنی دار انجام دهد.
همچنین کاردرمانگر شرایط مراجع را در نظر می گیرد و تلاش می کند محیط را متناسب با شرایط بیمار تا حد امکان بوسیله وسایل و تجهیزات مختلف تغییر دهد تا مراجع حداکثر کارایی و حداقل وابستگی را داشته باشد که در نتیجه ی آن بیمار احساس کفایت و عزت نفس بیشتری داشته باشد و از مشکلاتی دیگر از جمله افسردگی حاصل از وابستگی و ناکارآمدی جلوگیری می شود.
در واقع در کاردرمانی، کاردرمانگر علاوه بر توجه به درمان بیماری تا حدی که امکان پذیر است تاثیرات جانبی که بیماری بر روی ابعاد مختلف زندگی فرد می گذارد را نیز مورد بررسی قرار می دهد و راهکار های درمانی و جبرانی مختلف را برای جلوگیری و رفع مشکلات مورد بررسی قرار می دهد..
هدف کاردرمانی با همکاری سایر اعضای تیم توانبخشی (فیزیوتراپیست، گفتار درمانگر، ارتزیست پروتزیست، شنوایی شناس، بینایی سنج) و سایر افراد تیم درمان (پزشک، روانشناس، پرستار، مددکار اجتماعی و…) و بویژه با همراهی خانواده فرد، رساندن مراجع به احساس کفایت و ارزشمندی است.
این هدف با استفاده حداکثری از توانمندی های مراجع و استفاده بهینه از محیط برای انجام فعالیت های عملکردی مستقلانه در زندگی فردی و اجتماعی به دست می آید.
شیوه های درمانی که توسط کاردرمانگر ارائه می شود:
* متحرک سازی بافت نرم ومفاصل : تکنیکهای حرکتی و کشش ویژه برای بافتهای نرم و مفاصل و دادن برنامه های هدفمند و منطبق با فرهنگ بیمار برای پیشرفت تواناییهای فرد.
ماساژ : تکنیکهای ماساژبا دست به منظورافزایش گردش خون و کاهش درد.
* بازآموزی عصبی – عضلانی : بهبود بخشیدن عملکرد عصبی – عضلانی وبازآموزی حسی.
* ارائه تمرین درمانی : تمرینات وضعیتی وحرکتی دراندام ها برای افزایش دامنه حرکتی و انعطافپذیری مفاصل. قابل توجه است که اکثر فعالیتهاوتمرینها در کاردرمانی بدون استفاده از دستگاه وبصورت دستی(توسط دستان کاردرمانگر) ارائه میشود.
* اسپیلینتهای مختلف(آتل) برای قرار دادن عضو در حالت استراحت، جلوگیری از دفورمیتی و یا اصلاح دفورمیتی های ایجاد شده می باشد.
* ارائه فعالیتهای عملکردی : حرکات و وظایف مربوط به فعالیتهای روزمره زندگی.
* ارزیابی های همه جانبه از محیط کار و منزل. ارزیابی و درمان برای انجام فعالیتهای کاری.
کار درمانی برای چه سنی مناسب است؟
در ادامه این پرسش که چه افرادی با چه سنی به کار درمانی مراجعه کنند و کاردرمانی برای چه افرادی مناسب است مطرح می شود. باید بگوییم که کاردرمانی در تمامی حیطه های سنی از نوزاد تا فرد کهن سال خدمات درمانی ارائه می دهد.
بطور مثال برای نوزادی که تاخیر در گردن گرفتن دارد و یا برای فرد کهن سالی که مشکلاتی در عضلات و حرکت و حتی اختلالات ذهنی پیدا می کند برنامه ی درمانی ارائه می کند.
به عنوان مثال تمرینات حرکتی که برای درمان کودکان با اختلالات حرکتی داده می شود را کاردرمانگر در قالب بازی به کودک ارائه می دهد که هم هدف درمانی دنبال شود و هم فعالیت برای کودک معنادار است. یعنی تقویت عضله ای در دست را در قالب بازی انجام می دهد تا درمان خیلی طبیعی باشد و حتی کودک متوجه آن نیز نشود!
چه کسانی به کار درمانی نیاز دارند؟
همانطور که گفته شد به علت گستردگی فعالیت ها و خدمات کاردرمانی مراجعین کاردرمان حیطه های سنی مختلف از نوزادان، کودکان و…تا سالمندان با اختلالات متفاوت را ممکن است شامل شود. به طور خلاصه شاید بتوان گفت تمامی افرادی که نیازمند دستیابی به استقلال در عملکرد های خود هستند به کاردرمانی مراجعه می کنند.
اینکه چه افرادی به کاردرمانی نیاز دارند در واقع همان حیطه ی فعالیت کاردمانی می باشد که بخشی از آن به شرح زیر است:
الف) اختلالات جسمی
- اختلالات جسمی کودکان شامل تاخیر حرکتی، الگوهای حرکتی نادرست، دررفتگی مادرزادی ران، گردن کجی و …
- اختلالات نورولوژیک بزرگسالان شاملپارکینسون، ام اس، سکته مغزی و…
- اختلالات ارتوپدی شامل ضایعات تاندونی، سوختگی ها، بیماری های روماتیسمی و…
ب) اختلالات ذهنی کودکان
- نظیر اختلالات توجه و تمرکز، اختلالات یادگیری، بیش فعالی، مشکلات حافظه، مشکلات شناختی و…
ج) اختلالات روانی
- اختلالات کودکان مانند مشکلات رفتاری، هذیان و بی قراری، اسکیزوفرنی دوران کودکی، فوبیا و …
- اختلالات بزرگسالان نظیر اسکیزوفرنی، سوءمصرف مواد، سالمندی، اختلالات خلقی و…
در واقع مشکلات افرادی که به کاردرمانی مراجعه می کنند دامنه وسیعی را در برمی گیرد و می تواند حاصل عوامل مختلفی از جمله یک صدمه یا تصادف،تعارض یا فشار روانی،بیماری جسمی،اختلال عاطفی ویا تاخیر رشدی و اختلالات مادر زادی باشد.
خدمات کار درمانی از دوره کوتاه مدت مراقبت در دوران حاد بیماری تا توانبخشی در دوره های جبرانی و تطابقی طولانی مدت را شامل می شود.
کاردرمانی جسمی (حسی-حرکتی) کودکان چیست؟
کودکان دچار فلج مغزی(CP)، تاًخیر حرکتیMotor Delay)(، اختلال هماهنگی رشد(DCD)، اختلالات و بیماریهای عصبی- عضلانی (مانند دیستروفی عضلانی، نوروپاتی، میوپاتی)، دررفتگی مادرزادی لگن(CDH)، تورتیکولی(کج گردنی مادرزادی)، آسیب اعصاب محیطی مانند فلج ارب ، نقایص لوله عصبی مانند اسپاینابیفیدا، عوارض حرکتی، بیماریهای متابولیک، کودکان با مشکلات تعادلی و تاخیری، مشکلات قدرت و تحمل عضلانی، کودکانی که به دلیل پوسچر نامناسب یا ضعف عضلانی دچار کوتاهی شده اند و … .
اهداف کاردرمانی جسمی در کودکان شامل چه مواردی است؟
تسهیل مراحل رشد حرکتی (مانند گردن گرفتن، چهار دست و پا رفتن، نشستن، ایستادن، راه‌رفتن و … )، تعدیل تون عضلانی، رفع و جلوگیری از بدشکلی‌های مفصلی و جسمانی، تسهیل واکنشهای تعادلی و حفاظتی، مهار رفلکس‌های غیرطبیعی موجود، ارائه‌ی مشاوره به والدین در رابطه با وضعیت‌های صحیح و جلوگیری از الگوهای غلط و الگوهای درمان درمنزل، اعمال کشش روی عضلات کوتاه شده، کنترل و یادگیری حرکتی، آموزش مهارتهای روزمره زندگیADL)(و…
چه کودکانی به خدمات کاردرمانی ذهنی نیاز دارند؟
کودکان مبتلا به اختلالات نافذ رشد(اوتیسم، آسپرگر، سندرم رت و …)،کودکان مبتلا به انواع اختلالات یادگیری، اعم از اختلال خواندن(Dyslexia)، اختلال نوشتن(Dysgraphia)، اختلال ریاضیات(Dyscalculia)و نیز کودکانی با مشکلات دست خط، کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه و کودکانی با تشخیص اختلال بیش فعالی و نقص در توجه و تمرکز(ADHD)، کودکان مبتلا به عقب ماندگی ذهنی با عللی چون اختلالات متابولیسم مادرزادی مانند فنیل کتونوریا یا نقایص ژنتیکی( سندرم داون،سندرم لش نیهان، سندرم پرادرویلی،سندرم ویلیامز،سندرم xشکننده و…)، اختلالات یکپارچگی حسی (SID)و رفتارهایی چون حس جویی و اجتناب حسی و…، اختلالات رفتاری مانند (پرخاشگری،لجبازی،بیقراری، وابستگی، نافرمانی، رفتارهای منفی و…)، اختلال هماهنگی رشد، اختلال در مهارتهای دستی(مانند دست نویسی ضعیف)، مشکلات هوشی و کم توانی ذهنی، فوبیا یا ترس شدید، مشکلات ارتباطی- اجتماعی، مشکلات اضطرابی و افسردگی، وسواس، کودکان با اعتماد به نفس پایین، عدم کاربرد یکی از اعضای بدن و انکار عضو و…
اهداف کاردرمانی ذهنی در کودکان شامل چه مواردی است؟
بهبود مهارتهای حرکتی ظریف و درشت، مداخلاتی در جهت تسهیل یکپارچگی حسی و پردازش حواس گوناگون، بهبود مهارتهای شناختی (شامل: درک مفاهیم، توجه و تمرکز، حافظه، مهارت های حل مسئله و استدلال، تفکر انتزاعی و کارکردهای اجرایی و …)، بهبود مهارت های ادراکی و حسی (شامل: تصویر بدنی، ادراک بینایی، ادراک شنوایی و لامسه، پراکسیا یا برنامه ریزی حرکتی و …)، بهبود مهارتهای عاطفی (مانند کنترل هیجان)، تقویت مهارتهای ترسیمی و رشد نقاشی (کاربرد قلم، نقاشی، نوشتن و … )، رفع مشکلات رفتاری (افزایش تحمل کاری و دستور پذیری و کاهش لجبازی و …) آموزش مهارتهای روزمره زندگی، استفاده از بازی در راستای اهداف درمانی، آموزش مهارتهای اجتماعی و گروه درمانی، آموزش و مشاوره به خانواده در خصوص کودک و… .
کاردرمانی در بزرگسالان
حیطه ی فعالیت کار درمانی به دو بخش کلی جسم و روان تقسیم می شود.
اختلالات جسمی که در بخش بزرگسال به خدمات کاردرمانی نیاز دارند به دو دسته کلی تقسیم می شوند.
دسته ی اول اختلالات نورولوژیک هستند که بیماری هایی از جمله سکته مغزی، ام اس، پارکینسون، ضربه مغزی، اختلالات مربوط به مخچه، ضایعات نخاعی، بیماری های پیشرونده سیستم اعصاب مرکزی و… را شامل می شوند.
دسته دوم اختلالات ارتوپدیک اندام فوقانی بویژه دست هستند که مواردی از جمله ضایعات تاندونی و بافت همبند،گرفت های پوستی و سوختگی ها،محدودیت های حرکتی و ضعف عضلات اندام فوقانی را شامل می شوند.
اختلالات مرتبط با روان که در بخش بزرگسال نیازمند کاردرمانی هستند شامل بیماری هایی از جمله اسکیزوفرنیا، اختلالات خلقی(به عنوان مثال افسردگی،دوقطبی و…)، اختلالات شخصیت(که شامل انواع اسیزوئید،اسکیزوتایپال،دوری گزین و… می شود)، اختلالات اضطرابی، سوء مصرف مواد، انواع دمانس، مشکلات روان مرتبط با سالمندی و کهولت سن و….می باشند.
2 پاسخ
عالی
ممنون